29 Апрель

Sticky

So‘zlar ila so‘zlashar

Davlat boshqaruvida ham, xalq orasida ham alohida e’tiborga molik san’atlardan biri bu suxandonlik san’atidir. SHuning uchun ham uning shartlari, mezonlari haqida qator manbalarda ma’lumotlar uchraydi. Ulardan biri XI asrda yashagan Amir Unsurulmaoliy Kaykovusning «Qobusnoma»sidir. Unda bu san’at tabiati bilan bog‘liq muhim mulohazalar ilgari surilgan. Suxandon so‘zining o‘rnini, tabiatini to‘g‘ri belgilashi lozim. So‘zning to‘rt navi borligi, uni qo‘llaydiganlar ham to‘rt xil bo‘lishi ta’kidlab o‘tiladi. So‘z martabasi kishi bilan emas, kishi martabasi so‘z bilan ekani uqtirilib, har bir so‘zning ikki yuzi bor: «biri xub, biri zisht»,-deyiladi. Xub – yaxshi, zisht – yomon demakdir. Buni bilish fakat so‘z ustalariga emas, balki hamma uchun zarurdir. Husayn...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

Соҳирнафас сухандонни сўроқлаб

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

Тарғибот, ташвиқот, ахборот сўзлари бир-бирига уйғун бўлгани ҳолда, бугунги даврда уларнинг ўрни, роли янада кенгроқ, муҳимроқ аҳамият касб этаётгани сир эмас. “Мафкура полигонлари ядро полигонларига нисбатан кўпроқ кучга эга” бўлаётган айни дамда бошқача бўлиши ҳам мумкин эмас. Буларнинг замирида тингловчилар оммасига ниманидир етказиш нияти ётади. Гап нимани, кимга, қачон ва қаерда етказиш эмас, балки маълумотни қандай етказиш, аниқроғи, ўтказиш масаласи янада моҳиятлидир. Демак, қалам, қоғоз, микрофондан ҳар бир ижодкор фойдаланиши мумкин, лекин у ҳар бирида ўзгача жилоланади. Ўқиш, аниқроғи, ифодали ўқиш, тушунтириб ўқиш ўзининг узоқ тарихига, бой анъаналарига эга. Ўқишдан мақсад уқиш ва уқтиришдир. Қироатхонлик номи билан юритилувчи санъат дунёнинг деярлик...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

Sohirnafas suxandonni so‘roqlab

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

Targ‘ibot, tashviqot, axborot so‘zlari bir-biriga uyg‘un bo‘lgani holda, bugungi davrda ularning o‘rni, roli yanada kengroq, muhimroq ahamiyat kasb etayotgani sir emas. “Mafkura poligonlari yadro poligonlariga nisbatan ko‘proq kuchga ega” bo‘layotgan ayni damda boshqacha bo‘lishi ham mumkin emas. Bularning zamirida tinglovchilar ommasiga nimanidir etkazish niyati yotadi. Gap nimani, kimga, qachon va qaerda etkazish emas, balki ma’lumotni qanday etkazish, aniqrog‘i, o‘tkazish masalasi yanada mohiyatlidir. Demak, qalam, qog‘oz, mikrofondan har bir ijodkor foydalanishi mumkin, lekin u har birida o‘zgacha jilolanadi. O‘qish, aniqrog‘i, ifodali o‘qish, tushuntirib o‘qish o‘zining uzoq tarixiga, boy an’analariga ega. O‘qishdan maqsad uqish va uqtirishdir. Qiroatxonlik nomi bilan yuritiluvchi san’at dunyoning deyarlik...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

САМИМИЯТ СЕҲРИ

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

(Шоир Муҳаммад Исмоил шеъриятига чизгилар) Сўзлаш учун сўзлаш, ёзиш учун ёзиш, қўйингки, йиғлаш учун йиғлаш, ҳаттоки, кулиш учун кулишда ҳам самимият йўқ. Бу жараён инсоннинг дил истагидан кўра, ғайриихтиёрий тарзда кечади. Шундайлар борки, уларнинг ўзлигида самимият, хокисорлик бўлганлиги учун сўзлиги ҳам худди шундай. Назаримда, бу нисбат шоир, ношир, журналист Муҳаммад Исмоилга мосу хос, ярашиқлик либосдир. У айримларга ўхшаб қурган қасри биланмас, яшаётган ярим асри, мазмундор назму насри билан фахрланувчи дўстларимиздан. Ўз юртининг қадрига етиш, унинг ўтмиши, бугуни ва эртасига дахлдорлик туйғусини туйиш ҳар бир инсонга фахру ифтихор бахш этиши учунми ватан ҳақидаги шеърларни деярлик ҳар бир шоир ижодида учратамиз. Айни пайтда бу...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

SAMIMIYAT SEHRI

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

(SHoir Muhammad Ismoil she’riyatiga chizgilar) So‘zlash uchun so‘zlash, yozish uchun yozish, qo‘yingki, yig‘lash uchun yig‘lash, hattoki, kulish uchun kulishda ham samimiyat yo‘q. Bu jarayon insonning dil istagidan ko‘ra, g‘ayriixtiyoriy tarzda kechadi. SHundaylar borki, ularning o‘zligida samimiyat, xokisorlik bo‘lganligi uchun so‘zligi ham xuddi shunday. Nazarimda, bu nisbat shoir, noshir, jurnalist Muhammad Ismoilga mosu xos, yarashiqlik libosdir. U ayrimlarga o‘xshab qurgan qasri bilanmas, yashayotgan yarim asri, mazmundor nazmu nasri bilan faxrlanuvchi do‘stlarimizdan. O‘z yurtining qadriga etish, uning o‘tmishi, buguni va ertasiga daxldorlik tuyg‘usini tuyish har bir insonga faxru iftixor baxsh etishi uchunmi vatan haqidagi she’rlarni deyarlik har bir shoir ijodida uchratamiz. Ayni paytda bu...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

Бувижоним ўгитлари

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

Кишининг ҳақидан қўрқадиган, қаноат ва шукроналик билан умргузаронлик этган кўзи ожиз, нобино Розия исмлик бир кампир бўлиб унинг ёлғиз бир фарзанди бор эди. Кўпдан бери уни уйлантириб, невара кўришни хаёл қилиб юрарди. “Меҳрибон, онажоним, сиз тан кўзи билан эмас, ақл кўзи билан кўп нарсани идрок этасиз, тушимда ва ҳушимда аён бўлди, хонадонимизга сизга келин, менга қайлиқ бўлиб бир меҳмон келиши, сўнг мезбонга айланиши ҳақида башорат бўлди, деб айтмоқчи бўлар, лекин истиҳола қиларди фарзанд. Субҳидам пайти “Никоҳ самода ёзилади, ерда ўқилади,” деган илоҳийдан бир садо келди, “сенга ошиқликни берайми, ё маъшуқликни?” Чўчиб тушган фарзанд “онамдан сўраб келаман, шу пайтгача уларнинг измидан...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

Buvijonim o‘gitlari

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

Kishining haqidan qo‘rqadigan, qanoat va shukronalik bilan umrguzaronlik etgan ko‘zi ojiz, nobino Roziya ismlik bir kampir bo‘lib uning yolg‘iz bir farzandi bor edi. Ko‘pdan beri uni uylantirib, nevara ko‘rishni xayol qilib yurardi. “Mehribon, onajonim, siz tan ko‘zi bilan emas, aql ko‘zi bilan ko‘p narsani idrok etasiz, tushimda va hushimda ayon bo‘ldi, xonadonimizga sizga kelin, menga qayliq bo‘lib bir mehmon kelishi, so‘ng mezbonga aylanishi haqida bashorat bo‘ldi, deb aytmoqchi bo‘lar, lekin istihola qilardi farzand. Subhidam payti “Nikoh samoda yoziladi, erda o‘qiladi,” degan ilohiydan bir sado keldi, “senga oshiqlikni beraymi, yo ma’shuqlikni?” CHo‘chib tushgan farzand “onamdan so‘rab kelaman, shu paytgacha ularning izmidan...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

Овоз сеҳри

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

Шундай овозлар бўладики, улар даврнинг залворли юки ва замоннинг нафасини ўзида ифода этади. Овоз, авваломбор, Аллоҳ неъмати. У нафас билан биргаликда парваришга муҳтож. Тўғри, овоз қудрати борасида Алишер Навоийнинг мулоҳазаларини келтирмасдан ўтолмаймиз. Ҳазрат “Маҳбуб ул -қулуб” асарларида “Кўнгил қуввати дилнавоздандур Руҳ қути хушовоздандур” - деб бежиз ёзмаганлар. Овознинг ёқимлилиги кўнгил тортар бўлади. Уни ички бир хоҳиш, майл билан тинглагингиз келаверади. Ўзингиз сезмаган ҳолда, унга эргаша борасиз, ром бўласиз. У сизни асрий ва самовий туйғуларга чулғайди. Овознинг хосияти ва моҳияти борасида ислом оламида Довуд алайҳиссалом, Билол ҳабаш ҳақида кўплаб эшитгансиз, улар ҳақда кўплаб ривоятлар ўқигансиз. Айниқса, иккинчи жаҳон уруши даврида Левитаннинг овози, ахборот...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

Ovoz sehri

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

Shunday ovozlar bo‘ladiki, ular davrning zalvorli yuki va zamonning nafasini o‘zida ifoda etadi. Ovoz, avvalombor, Alloh ne’mati. U nafas bilan birgalikda parvarishga muhtoj. To‘g‘ri, ovoz qudrati borasida Alisher Navoiyning mulohazalarini keltirmasdan o‘tolmaymiz. Hazrat “Mahbub ul -qulub” asarlarida “Ko‘ngil quvvati dilnavozdandur Ruh quti xushovozdandur” - deb bejiz yozmaganlar. Ovozning yoqimliligi ko‘ngil tortar bo‘ladi. Uni ichki bir xohish, mayl bilan tinglagingiz kelaveradi. O‘zingiz sezmagan holda, unga ergasha borasiz, rom bo‘lasiz. U sizni asriy va samoviy tuyg‘ularga chulg‘aydi. Ovozning xosiyati va mohiyati borasida islom olamida Dovud alayhissalom, Bilol habash haqida ko‘plab eshitgansiz, ular haqda ko‘plab rivoyatlar o‘qigansiz. Ayniqsa, ikkinchi jahon urushi davrida Levitanning ovozi, axborot...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

Муомала маданияти

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

(Рисола) Муқаддима Учта тушунча замон ва макон танламайди. Булар сўзлаш, тинглаш ва англашдир. Одамзот яралибдики, ўзаро муносабат жараёнида ана шу уч бирликка амал қилиб келинади. Бунинг намоён бўлиши ҳар бир халқнинг ўз менталитетига мос ва хос. Ўзаро муносабат, мурожаат қилиш жараёнидаги ўзни тутиш ва фикр алмашувлар муомала маданияти тушунчасида уйғунлашади. Муносабат, мурожаат, мулоқот, мунозара, мубоҳаса, муҳокама, мулоҳаза сингари тушунчаларнинг барчаси муайян миллатнинг тийнатига мос бўлган зийнатлар бўлиб, у этик ва эстетик меъёрлар, қоидалар билан амалга оширилади. Мулоқот қисман монологик, асосан, диалогик, полилогик шаклда бўлади. Бошқача айтганда, икки ёки ундан ортиқ кишиларнинг ўзаро муносабатларида реаллашади. Дунё гўзаллик қонуниятларига биноан қуриларкан, демак, инсонннинг хулқи ва...

Author: Rahimboy