29 Апрель

Sticky

Hikmatli so‘z – himmatli so‘z

Ahli qalam orasida shunday naql yuradi: “eng murakkab ish sodda yozish, undan ham qiyini qisqa yozish”. Haq gap. Hamma ham buning uddasidan chiqa olmaydi. Qisqalik va soddalik kitobxonning g’oyaviy maqsadni tez “hazm qilishi“ uchun imkon yaratadi. Shuning uchun ham allomalardan biri soddalik talantning opasi bo’lsa, qisqalik singlisidir,- degan. Bu hikmatdan shu narsa anglashiladiki, soddalik qisqalikka, qisqalik esa soddalikka yaqin turadi va bir-birini talab etadi. Serso’zlikdan qochish lakonistik uslubda fikr ifoda etish bu - san’at va mahorat. Alisher Navoiy “chin so’z mo’tabar yaxshi so’z muxtasar”- degan. Shunga monand holda aytish mumkinki, sara so’z soda so’zdir. Ijodi yuqori cho’qqiga yetgan adiblarning aksariyati qisqa...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

Xon og‘a, bir tortib yuboraymi?

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

Ustoz Matyoqub Qo‘shjonov bir rivoyat aytgandi. Aslida, bu bosar-tusarini bilmasdan, ko‘zini yog‘ boylab, odamlarni tanimay qoladigan, mensimaydigan ayrim toifa odamlarga nisbatan aytilgan. Qishloqda bir sartarosh bo‘lgan ekan, katta-kichikning birdek hojatini chiqazib duo olib yurgan kamsuqum yigit ekan. Nimadir bo‘libdi-yu, uncha-muncha odam bilan gaplashmaydigan, manmanlik kayfiyati vujudiga kirib gaplari ham balandparvoz bo‘lib qolibdi. Bundan xabar topganlar qoziga norozi bo‘lib u haqda gapirishibdi. Qozi soch-soqolini oldirish uchun sartaroshning yoniga boribdi. Sartarosh vazifasini bajara turib, ustarani qozining bo‘yniga qo‘yib, “qozi buva, shu erdan bir tortib yuboraymi” - debdi. Qozi o‘qrayib “kim bilan gaplashayotganingni bilayapsanmi”, - debdi. “Bilaman, yurt qozisi falonkas pistiyonkas o‘g‘lisiz”, -...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

O’zi, so’zi joiz voiz

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

Bor edi bir zamonda, Rabot degan tomonda. Donishmand voiz edi So’zlari joiz edi. Hamma uni tinglardi, Tinglab turib anglardi. Unga bo’lgan havasmand Farzand, shogir, arjumand. Biri dedi: ey ustoz, Sizga yorliqdir e’zoz. Menga so’z hunarini Hunardan unarini O’rgatsangiz deb keldim, Obro’ shunda deb bildim. Qancha bo’lsada haqqi To’laydi otam naqdi Bidirlardi tinmayin Ustoz hayron: bundayin Shogirdni ko’rmagandim Unga yuz burmagandim To’xta demagunimcha Yo’qsa kun botmaguncha Shogird to’xtamas edi Ustoz “jim, bir pas”- dedi Seni tushundim, bildim Shunday qarorga keldim So’zni so’zga ulaysan Bidillaysan tinmaysan. Boshqalarga nisbatan Uch karra haq to’laysan. “Nega?” dedi, u hayron Cho’chib tushgandek quyon. Ustoz miyig’ida kulib, Uning ahvolin bilib Asta so’zin boshladi, Zimdan nazar tashladi. O’zgalarga nisbatan Senga xizmatim uch bor Kuch sarflashim ham darkor. Jim turib ham tinglashni So’ng oqish ham anglashni Keyin esa so’zlashni, So’zni so’zga ulashni O’rgatishim kerak ekan Yo’qsa gulsiz sen tikan. Tinglash madaniyatdan, Anglash ma’naviyatdan, So’zlashchi ma’rifatdan Xulqu odob...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

Tushovlangan ot

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

Uni ko‘rib tomosha qilishardi va deyishardi: zo‘r ot, chopqir ot, topqir ot, yaxshi ot, bunaqasi yo‘q. O‘tgan ham, ketgan ham shu monand gaplarni takrorlashardi. Nega ko‘pkariga qo‘yishmas ekan? Axir, buni bir necha yillar oldin poygada ham ko‘rganmizku? Bugungi kunda undan nega foydalanishmaydi? Boshqa otlarga imkon bermasmikan yo? Kimga ziyoni bor ekan? Ot esa hammadan bir xil gapni eshitib zerikdi shekilli, yulduzni ko‘zlab kishnadi. Kuch-g‘ayrati toshib, old oyoqlarini ko‘tarib harakat qildi, tushovlangani yodiga tushib yana shashti qaytdi. Boshini quyi soldi. Og‘ir tin oldi. Otxonada turar, beriladigan suvi, em-xashaki ham qiziqtirmasdi uni. Kishanlangan odamzotning arz dodi og‘zida, tushovlangan otniki esa bo‘g‘zida. Quloq solganlarga ham,...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

Tarozi

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

Aqlni taroziga tortib bo‘lmaydi. Mabodo shunday bo‘lsa, tortgan ham, torttirgan ham dono emas. Bir hovuch bug‘doy yoki tillomidiki tortilsa. Ta’lim, tarbiya, tafakkur va taraqqiyotni ham taroziga qo‘yib o‘lchab bo‘lmaydi. Lekin ramziy ma’noda, qo‘llanilishini nozik didli kitobxonlar yaxshi tushunishadi. Navbatdagi kitobimning sahifasini tayyorlayotgan paytda dizaynerga ko‘rib turganingizdek, shaklda ishlov berishini tayinladim. Ta’limli va tarbiyali inson etuk ong-u tafakkurga ega bo‘lib intilgandagina jamiyatda chinakam taraqqiyot bo‘lishini, ana shu to‘rtta tushuncha bir-biridan kuch olishini e’tirof etib donolik qilmoqchi emasman. Tarozining tepa qismidagi “IQ”ni ko‘rib, u nima deyuvchilarga hayronman. Hazillashib “ilmning quvvati”, “imonning qudrati” yoki “ikromning qo‘g‘irchog‘i” deb qo‘yaman. “IQ” bu intellektual koeffitsient demakdir. Uning...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

Ulug‘bekning ulug‘ligi

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

Uni Abdulla Qodiriy nomidagi Toshkent Davlat madaniyat institutida o‘qib yurgan paytlaridanoq, yaxshi taniyman. Otasi Azimboy akaning aytishicha, uning yoshligidan O‘zbekiston va Turkmaniston xalq artisti Bobomurod Hamdamovga havas qilib ularning ijrosidagi qo‘shiqlarni xirgoyi qilishni, ularga o‘xshatib ashula aytishni kanda qilmas ekan. Musiqa maktabiga borib o‘qishni orzu qilgan. Ma’lum muddat u O‘zTV qoshidagi “Bulbulcha” ansamblida ham tahsil olgan. U erda, ayniqsa, unga mehr bilan qaragan ustazoda san’atkor SHermat YOrmatovning hissasi katta bo‘lganini u minnatdorlik bilan eslab yuradi. San’at yo‘lidan borish, umr mazmunini san’at bilan bog‘lash va shu yo‘lda o‘qishni astoydil istash, intilish unga hech tinchlik bermasdi. Bu niyat maktabni bitkazgandan keyin amalga...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

Tabiat bilan sirlashib

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

So‘z bilan manzaralar yaratiladi, tasavvur va taassurotlar jonlanadi, qalbingiz entikish, hissiyot va cheksiz tuyg‘ular bilan boyiydi. Muhabbatni ham, nafratni ham his etasiz. Bular aslida, so‘zning cheksiz qudratidan, san’atkorning so‘zdan foydalana olish iqtidoridandir. Musavvirning nigohi, “aytar so‘zi” rangorang bo‘yoqlar bilan. Tabiat bilan suhbatlasha oladigan, jamiyat qiyofatini insonlar yuzu ko‘zi orqali tasvirlay oladigan, bo‘yoqlarni o‘z qalb izmiga bo‘ysundirish iste’dodiga ega bo‘lgan rassomlardan biri Ortiqali Qozoqovdir. Ular ijodida muhim va muqim o‘rin tutgan rasmlari ko‘rgazmasi Milliy san’at markazining ko‘rgazmalar zalida bo‘lib o‘tdi. Turli soha vakillari, aniqrog‘i, Ortiqali do‘stimizning muxlislari bilan zal gavjum bo‘ldi. Teleradiokompaniyaning turli kanallaridan kelgan muxbir va sharhlovchilar intervyular olish bilan ovvora...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

Sahna nutqi muammolariga doir qaydlar

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

Notiq, nutq, mantiq. Bular bir o‘zakdan yasalgan arabcha so‘zlardir. Har qanday notiq nutqi mantiqdan chetda bo‘lsa, u vaysaqilik, safsatabozlikdir. Notiq nutqining aniqligi talaffuz va tafakkurning tiniqligi bilan vobasta. SHunday ekan, ijtimoiy-badiiy nutqning uzviy bir bo‘lagi sahna nutqi muammolari ham doimo dolzarbligicha qoladi. Notiqlik ulkan daraxt bo‘lsa, notiqlar uning shoxu novdalari, nutq mevalari, mantiq esa uning teran tomiridir. Sahna nutqi va notiq (minbar) nutqi. Birinchisida ijroviylik birlamchi o‘rinda bo‘lib, unda aktyorning adabiy tilning qonun-qoidalariga muvofiq aniq va tiniq talaffuz qoidalariga amal qilishi tushuniladi. Ikkinchisida ijodiylik ustun bo‘lib, vaziyatga, mavzuga mos xos so‘zni topib ayta olish orqali jamoaga o‘zini roslash, xoslash va moslash...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

So‘zlar ila so‘zlashar

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

Davlat boshqaruvida ham, xalq orasida ham alohida e’tiborga molik san’atlardan biri bu suxandonlik san’atidir. SHuning uchun ham uning shartlari, mezonlari haqida qator manbalarda ma’lumotlar uchraydi. Ulardan biri XI asrda yashagan Amir Unsurulmaoliy Kaykovusning «Qobusnoma»sidir. Unda bu san’at tabiati bilan bog‘liq muhim mulohazalar ilgari surilgan. Suxandon so‘zining o‘rnini, tabiatini to‘g‘ri belgilashi lozim. So‘zning to‘rt navi borligi, uni qo‘llaydiganlar ham to‘rt xil bo‘lishi ta’kidlab o‘tiladi. So‘z martabasi kishi bilan emas, kishi martabasi so‘z bilan ekani uqtirilib, har bir so‘zning ikki yuzi bor: «biri xub, biri zisht»,-deyiladi. Xub – yaxshi, zisht – yomon demakdir. Buni bilish fakat so‘z ustalariga emas, balki hamma uchun zarurdir. Husayn...

29 Апрель

0 Comments

Sticky

Sohirnafas suxandonni so‘roqlab

Posted by Rahimboy

in IJODIYOT

Targ‘ibot, tashviqot, axborot so‘zlari bir-biriga uyg‘un bo‘lgani holda, bugungi davrda ularning o‘rni, roli yanada kengroq, muhimroq ahamiyat kasb etayotgani sir emas. “Mafkura poligonlari yadro poligonlariga nisbatan ko‘proq kuchga ega” bo‘layotgan ayni damda boshqacha bo‘lishi ham mumkin emas. Bularning zamirida tinglovchilar ommasiga nimanidir etkazish niyati yotadi. Gap nimani, kimga, qachon va qaerda etkazish emas, balki ma’lumotni qanday etkazish, aniqrog‘i, o‘tkazish masalasi yanada mohiyatlidir. Demak, qalam, qog‘oz, mikrofondan har bir ijodkor foydalanishi mumkin, lekin u har birida o‘zgacha jilolanadi. O‘qish, aniqrog‘i, ifodali o‘qish, tushuntirib o‘qish o‘zining uzoq tarixiga, boy an’analariga ega. O‘qishdan maqsad uqish va uqtirishdir. Qiroatxonlik nomi bilan yuritiluvchi san’at dunyoning deyarlik...